کد مطلب:28728 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:123
پیامبر خدا كه آیین الهی اسلام را برنامه تكامل مادّی و معنوی معرّفی می كرد و بر جامعیت و كمال آن در اشتمال بر مصالح فردی و اجتماعی تأكید می ورزید، افراط و یكسویه نگری را بزرگ ترین خطر امّت و آیینش تلقّی می كرد و بر این حقیقت، بارها در طول حیات پربارش تأكید ورزید. آن بزرگوار می فرمود: لا یَقومُ بِدینِ اللَّهِ إلّا مَن حاطَهُ مِن جَمیعِ جَوانِبِهِ.[2]. دین خدا را جز كسی كه از همه سوی بر آن تسلط دارد، نمی تواند برپا دارد. آن حضرت این باور را داشت و بر آموختن آن به امّت، تلاش می كرد؛ چرا كه تنها تلاش های كسانی در یاری دین به ثمر می نشیند كه در دینداری، همه سو نگر باشند و در ذهن و زبان و تكامل فردی و اجتماعی همه آموزه های دین را بنگرند. از این روی می فرمود: إنَّ دینَ اللَّهِ لَن یَنصُرَهُ إلّا مَن حاطَهُ مِن جَمیعِ جَوانِبِهِ.[3]. دین خدا را جز آن كس كه از همه سو بر آن احاطه دارد، یاری نمی رساند. پیامبر خدا افزون بر آموزه های زندگی برای هدایت امّت و استواری آنان در مسیر كمال و تحقّق عینی امّت وسط، الگوهایی نیز معرّفی كرد، و بر لزوم تمسّك مسلمانان بر سنّت و عترت تأكید ورزید و عترت خویش را چهره های برجسته اعتدال و حدّ وسط شناسانْد.[4] امامان علیهم السلام بر این جایگاه اهل بیت نیز اشاره كرده اند و از جمله حضرت سجّادعلیه السلام در صلوات شعبانیه فرموده است: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ الفُلكِ الجارِیَةِ فِی اللُّجَجِ الغامِرَةِ؛ یَأمَنُ مَن رَكِبَها ویَغرَقُ مَن تَرَكَها؛ المُتَقَدِّمُ لَهُم مارِقٌ؛ وَالمُتَأَخِّرُ عَنهُم زاهِقٌ، وَاللّازِمُ لَهُم لاحِقٌ.[5]. خداوندا! بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست؛ آن كشتی شتابان در دریاهای ژرف، كه هر كس بدان درآید، در امنیت خواهد بود و هر كس از آن سر برتابد، نابود می شود. پیشی گیرندگان بر آنان منحرف و بازماندگان از آنان از دست رفتنی و همگامان با آنان به مقصود رسَنده اند. بدین سان، پیشوایان الهی، لزوم اعتدال در اندیشه و زندگی را برای انسان طرح كرده و بدان تأكید ورزیده اند و از این همه، به روشنی می توان دریافت كه خروج از اعتدال و افتادن كام افراط و تندروی، پیامدی جز ناهنجاری و گاه كشیده شدن به فساد، نخواهد داشت. خوارج، در حوزه فرهنگ اسلامی، جریانی است افراطی با مواضعی تند و به دور از اعتدال. این ویژگی خوارج در احادیث نبوی با عنوان «تعمّق» آمده است: إنَّ أقواماً یَتَعَمَّقونَ فِی الدّینِ یَمرُقونَ مِنهُ كَما یَمرُقُ السَّهمُ مِنَ الرَّمِیَّةِ.[6]. گروهی هستند كه در دین، سختگیری می كنند و چون رها شدن تیر از كمان، از دینْ دور می شوند. اكنون و پیش تر از آن كه به ریشه های جریان خوارج بپردازیم، اندكی این اصطلاح را بكاویم.
اسلام، دین «وسط» است[1] و آموزه های آن سرشار از تأكید بر اعتدال، جامع نگری، همه سو اندیشی و لزوم به دور بودن از افراط ویكسویه نگری است.